Najczęściej zadawane pytania

1. Jakie mogą być przyczyny wad wymowy?

Przyczyny wad wymowy mogą być bardzo różne. Podam ogólnie niektóre z nich np.:

- niska sprawność narządów artykulacyjnych (w tym brak pionizacji języka),
- anomalie w budowie narządów artykulacyjnych (anomalie w budowie wargi i podniebienia, również skrócenie wędzidełka języka oraz zbyt duży (przeroćnięty), gruby, mięsisty język, mało sprawny - często spotykamy u dzieci z zespołem Downa),
- dysfunkcje połykowe,
- anomalie w uzębieniu,
- przerost migdałka gardłowego,
- zaburzenia słuchu mownego,
- niedosłuch,
- zaburzenia kinestezji artykulacyjnej (tzn. wzorców ułożeń narządów mownych właściwych dla poszczególnych głosek),
- niekorzystne czynniki środowiskowe (często wadliwa wymowa osób z otoczenia, np. dziecko mówi tak, jak jedno z rodziców, które mam wadę wymowy),
- brak koordynacji między pracą więzadeł głosowych, a pracą narządów artykulacyjnych.

2. Jak długo trwa terapia?

Jeśli chodzi o długość trwania terapii, to ciężko jest określić jednoznacznie, jak długo będzie ona trwała.

Wpływa na to wiele czynników m.in.:

- Podejście pacjenta do terapii i stopień jego zaangażowanie się w przebieg procesu terapii.
Jeżeli pacjent nie będzie ćwiczył w domu - zgodnie z zaleceniami logopedy, cały proces terapii zostanie "zrzucony" tylko i wyłącznie na barki logopedy, nie łudźmy się, że terapia szybko się zakończy i będzie sprawnie przebiegała.
W pracy logopedycznej wymagana jest systematyczność, a trudno jest mówić o systematyczności w przypadku jednorazowego, bądź nawet dwurazowego spotkania się z logopedą w miesiącu.
- Rodzaj wady wymowy, którą pacjent posiada.
- Wiek pacjenta, znacznie łatwiej jest usunąć wadę wymowy u dziecka, niż u osoby dorosłej. Trzeba jednak zwrócić uwagę na to, że u dziecka w wieku wczesnoszkolnym często są również już silnie utrwalone nawyki nieprawidłowej wymowy.

Pamiętajmy o tym, że wywołanie prawidłowego wzorca głoski może pójść dosyć sprawnie i szybko. Jednak trzeba później daną głoskę utrwalić w:
- sylabach,
- strukturach logatomowych,
- wyrazach (różnych pozycjach wyrazów),
- dwuwyrazowych zwrotach,
- prostych zdaniach,
- zdaniach złożonych,
- zagadkach, wierszykach,
- opowiadaniu,

Terapia zostaje zakończona w momencie, kiedy pacjent prawidłowo wymawia głoskę w mowie spontanicznej, gdy wyeliminujemy zły nawyk.

3. Moje trzyletnie dziecko mówi "siafa, ziaba, ciapka, ziółty", czy ono z tego wyrośnie, czy mam udać się z nim do logopedy? Staram się poprawiać go, ale nie potrafi powtórzyć za mną prawidłowo danego słowa. Bardzo proszę o odpowiedź, z góry serdecznie dziękuję.

Trzyletnie dziecko ma prawo wymawiać głoski "ś, ź, ć, dź" w miejscu "sz, ż, cz, dż" - jest to całkiem normalne zjawisko dla dziecka w tym wieku (tzw. seplenienie rozwojowe). W związku z czym może wymawiać ziaba zamiast żaba itd.
Nie należy poprawiać dziecka i zmuszać go do wypowiadania wyrazów z trudnymi dla niego głoskami. Nie pomożemy mu tym, a wręcz przeciwnie możemy zniechęcić do mówienia. Głoski "sz, ż, cz, dż" są w tym wieku dla dziecka jeszcze zbyt trudne do realizacji. Proszę uzbroić się w cierpliwość i czekać, aż u dziecka pojawią się odpowiednie twardo brzmiące głoski.
Pragnę zaznaczyć iż głoski "sz, ż, cz, dż" pojawiają się w mowie dziecka najpóźniej podobnie jak głoska "r" ze względu na to, iż są to głoski stosunkowo trudne do wymówienia. Na tym etapie rozwoju swojego dziecka nie powinna Pani się tym martwić.

4. Jestem mamą czteroletniej Ani, martwi mnie to, że moja córka przy wymawianiu w szczególności głosek "s oraz z" wsuwa język między zęby. Czy można to usunąć? Czy mam pójść z tym do logopedy?

Pani córka ma tzw. seplenienie międzyzębowe, które polega na tym, że dziecko podczas wymawiania głosek (w szczególności "s, z, c, dz") wsuwa koniuszek języka między zęby, co powoduje nieprawidłowe brzmienie danej głoski. Wadę tą można usunąć - proszę udać się z dzieckiem do logopedy, który dobierze odpowiednie ćwieczenia oraz sprawdzi stan zgryzu dziecka. Przy seplenieniu międzyzębowym dzieci często mają tzw. zgryz otwarty. Ważne jest rozpoczęcie wczesnej terapii, bowiem im dłużej dziecko będzie mówiło nieprawidłowo, tym dłużej będzie utrwalał się nieprawidłowy nawyk mówienia, co w późniejszym wieku będzie znacznie trudniej usunąć.

5. Moje dwuletnie dziecko bardzo mało mówi, wypowiada tylko kilka prostych słów (około pięciu słów), co mam robić? Obserwuję jego rówieśników, którzy znacznie więcej mówią. Proszę o pomoc.

Proszę nie zwlekać z wizytą u logopedy, należy sprawdzić, czy Pani dziecko dobrze słyszy. Logopeda przeprowadzi orientacyjne badanie słuchu. Jeżeli logopeda będzie miał wątpliwości związane z tym, czy Pani dziecko dobrze słyszy - najprawdopodobniej skieruje dziecko do audiologa.
Audiolog przeprowadzi badanie słuchu. Bardzo ważne jest wczesne wykrycie ewentualnych problemów ze słuchem, bowiem daje nam to dobre rokowania na rozwój mowy u dziecka.
Może Pani również wprowadzać dużo romaitych zabaw dźwiękonaśladowczych (naśladowanie przez dziecko głosów zwierząt itp.), odsyłam również do mojego kącika logopedycznego, gdzie podałam przykłady ćwiczeń słuchowych. Niektóre z tych ćwiczeń napewno będzie mogła Pani wykorzystać do zabawy ze swoim dzieckiem. Proszę wybrać sobie ćwiczenia i dostosować je do możliwości swojego dziecka.

6. Jakie metody pracy Pani stosuje?

Stosuję różne metody pracy, bowiem wywołanie i utrwalenie prawidłowego wzorca głoski wymaga zastosowania różnych metod.

Stosuję m.in.
- metodę słuchową (gdzie uwrażliwiam słuch pacjenta na brzmienie prawidłowej głoski, zwracam uwagę na dostrzeganie różnic pomiędzy prawidłowym brzmieniem danej głoski, a dźwiękiem nieprawidłowym wytwarzanym przez pacjenta),

- metodę wzrokową (obserwowanie ułożenia narządów artykulacyjnych w lustrze, na rysunkach, labiogramach itp., demonstrowanie przez mnie prawidłowego ułożenia narządów artykulacyjnych podczas mówienia),

- metodę fonetyczną (wykorzystuję istniejący już dźwięk i przekształcam go w dźwięk, który chcę osiągnąć),

- metodę mechaniczną (stosowanie ingerencji, mechaniczne ułożenie narządów artykulacyjnych pacjenta np. ułożenie języka przy pomocy szpatułki, palca lub sondy do realizacji danej głoski),

- metodę dotyku i czucia skórnego dłoni (uświadomenie pacjentowi, że brzmienie niektórych głosek można wyczuć np. poprzez czucie wydychanego powietrza na skórze dłoni, wyczucie drgań więzadeł głosowych na szyi w okolicach krtani itp.),

W pracy z dziećmi z upośledzeniem umysłowym stosuję również różne metody nauczania - niektóre z nich:
- Stosuję kompleksową terapię logopedyczną. Staram skupić się nie tylko na usprawnianiu narządów artykulacyjnych, ale również na twz. polisensorycznych technikach poznawania świata (wielozmysłowe poznawanie świata, rozwijanie poszczególnych funkcji poznawczych).

- Wykorzystuję na zajęciach również metodę ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne oraz metodę M. i Ch. Knillów.

- Daję wskazówki do nauki prawidłowego jedzenia i picia oraz wykonuję masaże stymulujące, przygotowujące narządy artykulacyjne do podjęcia funkcji mowy. Poza tym prowadzę również naukę prawidłowego oddychania.

7. Moje pięcioletnie dziecko zamiast np. lalka mówi jajka, zamiast lubię mówi jubie - czy powinno ono już prawidłowo wypowiadać wszystkie głoski?

Brak w mowie dziecka pięcioletniego głoski "l" powinien zaniepokoić - jest to sygnałem, iż Pani dziecko nie pionizuje języka.
Przyczyn może być wiele, wizyta u logopedy jest więc konieczna. Być może Pani dziecko ma zbyt krótkie wędzidełko języka, które utrudnia mu ruch języka ku górze - inną przyczyną może być również zbyt "słaby język".
Konieczne będą wszelkie ćwiczenia języka, które powodują pionizację języka - czyli unoszenie języka ku górze. Wszelkie np. zlizywania "smakołyków" z podniebienia.
Do wymowy głosek "r oraz l" konieczne jest unoszenie języka ku górze. Pięciolatek może jeszcze nie wymawiać głoski "r", ale głoskę "l" powinien już wymawiać! Niemniej jednak, aby móc stwierdzić przyczynę nierealizowania głoski "l" przez Pani dziecko - logopeda musi dokładnie obejrzeć jamę ustną dziecka oraz określić poziom ruchomości języka.